Radon wordt in de aardkorst voortdurend geproduceerd door het verval van de langlevende isotopen van thorium en uranium die daar van nature voorkomen. In eerste instantie hoopt het gas zich op in grondwater om uiteindelijk in de atmosfeer terecht te komen. Daardoor komt radon in lage concentraties in de lucht voor. Radon komt voor in drinkwater, grondwater kan een hoge concentratie radon bevatten. Als grondwater aan de oppervlakte komt, wordt het radon snel in de lucht losgelaten. Radon komt ook voor in aardgas. Wanneer aardgas bij de consument komt is het grootste gedeelte echter al vervallen.

Van de factoren die de gemeten concentraties in gebouwen beïnvloeden, is de geologie, met name het uraniumgehalte van de onderliggende grond, een van de belangrijkste. Het bepaalt het radonpotentieel van geologische formaties: hoe groter het potentieel in een bepaald geografisch gebied, hoe groter de kans dat radon op hoge niveaus in gebouwen aanwezig is. In sommige sectoren kan het bestaan van bepaalde ondergrondse kenmerken (breuken, mijnbouwstructuren, hydrothermische bronnen) een verzwarende factor zijn door de voorwaarden voor het overbrengen van radon naar het oppervlak te vergemakkelijken en zo te leiden tot plaatselijke wijziging van het potentieel.

Verband tussen radon en longkanker

Radongas zelf is niet schadelijk, ondanks dat het radioactief is. Je ademt het in, maar ook weer uit, voordat het schade veroorzaakt. Radongas vervalt echter, en daarbij ontstaan vaste stoffen die ook radioactief zijn. Deze kleine deeltjes hechten zich aan stofdeeltjes. Als je die inademt, komen ze in de longen en je ademt ze niet uit. De straling van die vaste deeltjes, kan longkanker veroorzaken.
Roken veroorzaakt het grootste aandeel van gevallen van longkanker. Maar roken in huis versterkt ook de gevolgen van radongas in huis; ook voor eventuele niet-rokende huisgenoten! Door het roken neemt namelijk het aantal stofdeeltjes in de lucht toe, waarop radioactieve deeltjes zich kunnen hechten en die worden door bewoners ingeademd.

Radonkaart van Frankrijk

Kennis van de kenmerken van de geologische formaties in het gebied maakt het mogelijk om de gebieden in kaart te brengen waar radon in hoge concentraties in gebouwen het meest waarschijnlijk voorkomt. Deze werkzaamheden werden in Frankrijk uitgevoerd door het IRSN op verzoek van de nucleaire veiligheidsautoriteit en maakten het mogelijk om het radonpotentieel van de geologische formaties in Frankrijk in kaart te brengen.

Een screenshot van de interactieve kaart

Het in kaart brengen van het radonpotentieel van geologische formaties, opgesteld door IRSN, leidt tot de indeling van gemeenten in 3 categorieën:

Categorie 1 (groen op de kaart)

De gemeenten met radonpotentieel van categorie 1 zijn de gemeenten die gelegen zijn op geologische formaties met het laagste uraniumgehalte. Deze formaties komen met name overeen met de kalksteen-, zand- en kleiformaties die de belangrijkste sedimentaire bekkens vormen en basaltachtige vulkanische formaties.

Op deze formaties heeft een grote meerderheid van de gebouwen lage radonconcentraties. In Frankrijk werd bij slechts 20% van de gebouwen meer dan 100 Bq^[1] per m³ en bij minder dan 2% meer dan 400 Bq per m³ gemeten.

Categorie 2 (gearceerd op de kaart)

Gemeenten met radonpotentieel van categorie 2 zijn gemeenten die gelegen zijn op geologische formaties met een laag uraniumgehalte, maar waarop bepaalde geologische factoren de overdracht van radon naar gebouwen kunnen vergemakkelijken.

De betrokken gemeenten zijn met name de gemeenten die worden doorkruist door grote breuken of die ondergrondse mijnbouwstructuren herbergen. Deze bijzondere geologische omstandigheden kunnen plaatselijk het transport van radon van het gesteente naar het grondoppervlak vergemakkelijken en zo de kans op hoge concentraties in gebouwen vergroten.

Categorie 3 (oranje op de kaart)

Gemeenten met radonpotentieel in categorie 3 zijn gemeenten die over ten minste een deel van hun oppervlakte geologische formaties hebben met een hoger geschat uraniumgehalte dan andere formaties. Het betreft met name formaties die uit granietmassieven, bepaalde vulkanische formaties, maar ook uit bepaalde zandsteenformaties en zwarte leisteen bestaan.

Op deze meer uraniumrijke formaties is het aandeel van gebouwen met hoge radonconcentraties hoger dan in de rest van het grondgebied. Meer dan 40% van de gebouwen op deze terreinen meten meer dan 100 Bq per m³ en meer dan 6% meer dan 400 Bq per m³.

Het radonpotentieel laten testen

In Frankrijk produceren verschillende bedrijven radondosismeters en beschikken ze over laboratoria om ze te analyseren. Je kunt via hun websites contact opnemen met deze bedrijven om zelf de screening uit te voeren:

• Analyse-radon;
• Santé Radon;
• Radonova laboratories.

Maar je kunt ook contact opnemen met een erkende radontestorganisatie om de metingen bij jou thuis te laten uitvoeren. Je vindt de lijst van geaccrediteerde instanties op de website van de Nucleaire Veiligheidsautoriteit (zie liste des organismes agréés de niveau 1 option A).