Alle bedrijven met 11 of meer werknemers moeten een "Sociaal en Economisch Comité" hebben. Ondernemingen kunnen worden gegroepeerd in een unité économique et sociale (UES) en het totale aantal werknemers van alle ondernemingen die deel uitmaken van de UES wordt dan in aanmerking genomen.

Berekening van het aantal werknemers in de onderneming

Het aantal werknemers van een onderneming op een bepaald moment is het aantal werknemers dat zij gedurende 12 opeenvolgende maanden heeft gehad. Daarom worden werknemers met minder dan 12 opeenvolgende maanden in de onderneming niet meegeteld.

Samenstelling

De CSE bestaat uit de personeelsdelegatie en de werkgever die het voorzit.
Daarbij:

• voor bedrijven met minder dan 300 werknemers omvat het de vakbondsafgevaardigde;
• voor bedrijven met meer dan 300 werknemers omvat het alle representatieve vakbonden in het bedrijf (zie vakbondsverkiezingen).

Verkiezing personeelsdelegatie

De werkgever organiseert de verkiezing, onderhandelt over de stemprocedure en stelt in overleg met de vakbonden de lijst van kandidaten vast.
De stemming vindt plaats binnen 90 dagen na de bekendmaking van de verkiezing aan de werknemers.
Wanneer er geen stemming wordt aangekondigd, kunnen de vakbonden, na een melding van nalatigheid, de werkgever verplichten om binnen 6 maanden over te gaan tot de verkiezing van een CSE.
De voorwaarden voor de kandidaten zijn (gebaseerd op de dag van de stemming):

• de kandidaat-werknemer, voor bedrijven met meer dan 50 werknemers, mag zich niet meer dan drie keer verkiesbaar stellen;
• de kandidaat-werknemer moet meerderjarig zijn, meer dan een jaar in het bedrijf aanwezig zijn en niet verbonden zijn aan de werkgever.

Bescherming van de personeelsleden

De werknemers die onderdeel vormen van de CSE, hebben het statuut van salariés protégés en genieten bijzondere wettelijke garanties. De toestemming van de arbeidsinspectie is vereist voor elk ontslag van een gekozen lid van de CSE.

Duur en verlenging van het mandaat

Standaard is de duur 4 jaar. Een overeenkomst binnen de CSE kan de duur van het mandaat laten variëren tussen 2 en 4 jaar.

Vergadering

De CSE vergadert:

• eens in de twee maanden voor bedrijven met minder dan 300 werknemers;
• één keer per maand voor bedrijven met meer dan 300 werknemers.

Het aantal vergaderingen kan met instemming van de CSE worden gevarieerd. Dit aantal mag in geen geval minder dan 6 keer per jaar bedragen.

Notulen van de vergaderingen

De beraadslagingen van de CSE worden binnen 15 dagen na de vergadering vastgelegd in notulen die door de secretaris van het Comité worden opgesteld, tenzij anders is overeengekomen of bijzondere omstandigheden anders voorschrijven. Deze notulen bevatten ten minste een samenvatting van de beraadslagingen van de commissie en de met redenen omklede beslissing van de werkgever over de in de vorige vergadering gedane voorstellen.

Daarnaast kan de werkgever of de personeelsdelegatie van de CSE besluiten om gebruik te maken van een opname of stenografie van de commissievergaderingen. In dit geval is een externe persoon die wordt gebruikt om de vergaderingen van het comité vast te leggen, gebonden aan dezelfde discretieplicht als de leden van de CSE.

Uren van delegatie en financiering

CSE-vergaderingen en -opleidingen worden betaald als werkelijke werktijd. Het aantal delegatie-uren mag niet lager zijn dan :

• 10 uur per maand in bedrijven met minder dan 50 werknemers;
• 16 uur per maand in bedrijven met meer dan 50 werknemers.

Financiering:

• Bedrijven met meer dan 50 werknemers betalen een financiering van 0,20% van de sociale loonsom.
• Bedrijven met meer dan 2.000 werknemers betalen 0,22% van de totale loonlijst.

De commissies binnen een CSE

De commissie voor gezondheid, veiligheid en arbeidsomstandigheden (CSSCT) is verplicht voor alle bedrijven en afzonderlijke vestigingen met ten minste 300 werknemers. De leden van de CSSCT (ten minste 3) worden door de CSE uit haar leden of plaatsvervangers benoemd. De CSSCT heeft geen beslissingsautonomie: zij heeft geen rechtspersoonlijkheid (dus onmogelijkheid om naar de rechter te stappen), wordt niet geraadpleegd en kan geen deskundige aanwijzen.

Wijziging van de competenties

Indien het aantal werknemers, gedurende de laatste twaalf maanden voorafgaand aan de oprichting of hernieuwing, minder dan 50 werknemers bedraagt, dan worden de competenties verminderd.

Indien de onderneming aan het einde van de ambtstermijn van de CSE geen elf werknemers meer heeft, wordt de CSE opgeheven.

De competenties van de CSE van een bedrijf verschillen naar gelang van de omvang van het bedrijf:

• voor bedrijven met 11 tot 49 werknemers zijn de competenties vergelijkbaar met die van de werknemersafgevaardigden;
• voor bedrijven met meer dan 50 werknemers zijn de competenties een combinatie van ondernemingsraad, CHSCT en de afgevaardigden van de werknemers.

Rol in alle bedrijven

De CSE legt de individuele en collectieve vorderingen van de werknemers voor aan het hoofd van de onderneming en bevordert hun collectieve vorm. De leden van de personeelsdelegatie kunnen bij de arbeidsinspectie opmerkingen of klachten indienen over de naleving door de werkgever van elementen die onder de controle op de toepassing van het arbeidsrecht vallen. De CSE kan onderzoek doen in geval van een arbeidsongeval of beroepsziekte. Het houdt verband met de beoordeling van de beroepsrisico’s die door de werkgever in het "document unique" zijn vastgelegd.

Raadplegingen

De CSE neemt deel aan een jaarlijkse overleg over:

• de strategische oriëntaties van het bedrijf;
• de financiële en economische situatie van de onderneming;
• het sociaal beleid van het bedrijf, de arbeidsomstandigheden en de werkgelegenheid.

De CSE moet over al deze raadplegingen één enkel advies uitbrengen.

In bedrijven met ten minste 300 werknemers moet de CSE ook worden geraadpleegd bij de invoering van nieuwe middelen voor het toezicht op de activiteiten van de werknemers. Zij moet ook worden geraadpleegd in geval van plannen voor collectief ontslag om economische redenen of zelfs voor een aanzienlijke inkrimping van het personeelsbestand, ook al gaat het niet om ontslagen (bijvoorbeeld plannen voor vrijwillig ontslag). Ook bij een overnamebod of wanneer een collectieve procedure wordt ingeleid, moet de CSE worden geïnformeerd.

Beroep op deskundigen

De CSE kan zich laten bijstaan door deskundigen , hetzij in het kader van het jaarlijkse overleg, hetzij op eigen initiatief.
Ze kan besluiten een beroep te doen op een deskundige voor het onderzoek van de strategische richtlijnen van de onderneming, voor de raadpleging over de economische en financiële situatie van de onderneming en in het kader van de terugkerende raadpleging over het sociaal beleid, de arbeidsvoorwaarden en de werkgelegenheid van de onderneming.

De CSE kan besluiten een registeraccountant van haar keuze in te schakelen:

• bij fusies of overnamebiedingen;
• bij de uitoefening van het recht van economische waarschuwing;
• bij collectieve ontslagen om economische redenen.

Het comité kan ook een registeraccountant aanstellen om alle analyses te maken die nuttig kunnen zijn voor de vakbonden bij de voorbereiding van de onderhandelingen over een bedrijfsakkoord betreffende de organisatie van de arbeidstijd, de vergoeding, de vaststelling van de voorwaarden voor de beroepsmobiliteit. Hetzelfde geldt voor de onderhandelingen over een collectieve overeenkomst, die de inhoud van het arbeidsbeschermingsplan kan bepalen.

In ondernemingen met ten minste 300 werknemers kan de CSE besluiten een beroep te doen op een technische deskundige van zijn keuze in verband met elk project voor de invoering van nieuwe technologieën en elke belangrijke wijziging van de gezondheids-, veiligheids- of arbeidsomstandigheden. Ook kan een beroep worden gedaan op een technische deskundige om zich voor te bereiden op onderhandelingen over gelijkheid op het werk.

Sociale en culturele activiteiten

Voor bedrijven met ten minste 50 werknemers neemt de CSE de rol, verantwoordelijkheden en taken die voorheen aan de ondernemingsraad werden gedelegeerd, volledig op zich. De missie van de CSE is het opzetten van sociale en culturele activiteiten in de onderneming om de arbeidsomstandigheden van de werknemers te verbeteren.

In tegenstelling tot het exploitatiebudget dat in bedrijven met meer dan 50 werknemers een verplichting is, blijft het budget voor sociale en culturele activiteiten voor de onderneming facultatief. Het is aan de werkgever om te beslissen of hij of zij een budget wil toewijzen en hoeveel dat zal zijn. Als er eenmaal een budget voor sociale en culturele activiteiten is vastgesteld, mag de werkgever dat het jaar daarop niet meer verlagen.

Net als bij ondernemingsraden kunnen bepaalde diensten die door de CSE worden aangeboden, worden vrijgesteld van sociale zekerheidsbijdragen indien zij voldoen aan specifieke voorwaarden die door URSSAF zijn vastgesteld. Er zijn 7 categorieën die een dergelijke vrijstelling toestaan:

• hulpmiddelen voor de financiering van persoonlijke diensten en kinderopvang ;
• de toewijzing van geschenken en bonnen;
• cultuurcheques, goederen of diensten van culturele aard;
• deelname aan vakanties, kortingen op reiskosten, sportactiviteiten;
• vakantiebonnen;
• hulp;
• de financiering van de aanvullende pensioenvoorziening.

Voor bedrijven met minder dan 50 werknemers is het niet verplicht om deze voordelen op te zetten, maar kan dit het gevolg zijn van een overeenkomst of een vrijwillige verbintenis van de werkgever. In een bedrijf met minder dan 50 werknemers kan geen enkel budget rechtstreeks door dit orgaan worden beheerd, aangezien de CSE niet als rechtspersoon wordt erkend en geen bankrekening mag openen.

Een centrale CSE

In bedrijven met meerdere vestigingen kan ook een centrale CSE worden opgericht, die de bevoegdheden van de centrale ondernemingsraad overneemt. De samenstelling van de centrale CSE omvat de werkgever of zijn vertegenwoordiger (eventueel bijgestaan door 2 werknemers) en een vakbondsafgevaardigde van elke werknemersvertegenwoordiging die in de onderneming aanwezig is. Een vergadering kan worden aangevuld door andere leden tijdens sessies over gezondheid, veiligheid en arbeidsomstandigheden.

De ondernemingsraad (conseil d’entreprise)

Er kan ook een ondernemingsraad worden opgericht binnen de betrokken bedrijven. Deze raad zal worden gebruikt wanneer vakbondsafgevaardigden bij het proces worden betrokken.